Luistermutant (2021)

Programmatekst

Klassieke muziek en ‘serious games’ in een radicaal luisterlabyrint

Het is 2021 en voor de negentiende-eeuwse componist Mendelssohn is het erop of eronder. Houdt zijn muziekzich staande in dit veelvormige spektakel, overleeft het symfonieorkest het derde level van de interactieve luistergame? Componist Micha Hamel en regisseur Arlon Luijten nodigen luisteraars, jong en oud, meer en minder ervaren, uit om zich door nieuwsgierigheid te laten leiden. In een ingenieuze luisteromgeving vol uitdagende opdrachten kan het publiek als ‘luistermutanten’ de oren scherpen en op een radicaal nieuwe manier muziek beleven. Luistermutant 2021 vraagt actieve deelname van het publiek aan installaties en ‘serious games’. Verzamel de juiste luisterskills voor binnen en buiten de concertzaal: ‘Mendelssohn, your game is on.’

Luistermutant 2021 is onderdeel van het onderzoek

GAmeful Music Performances for Smart, Inclusive and Sustainable Societies
uitgevoerd door

RASL – Rotterdam Arts and Science Lab
Codarts – Lectoraat Performance Practice
Willem de Kooning Academie
Erasmus Universiteit
Technische Universiteit Delft

Artistiek concept           – Micha Hamel, Arlon Luijten
Regie                            – Arlon Luijten
Muziek                         – Bram Kortekaas, Felix Mendelssohn
Teksten                         – Daniël van Klaveren
Games                          – Arlon Luijten, Annebeth Erdbrink, dr. Rens Kortmann, Micha                                                     Hamel, dr. Janna Michael
Orkest                          – philharmonie zuidnederland
Dirigent                        – Bas Wiegers
Actrice                          – Lidewij Mahler
Performers                   – Leerlingen en alumni van Jeugdtheaterschool Zuidoost Amsterdam: Rowénshell Terrencio, Tizea Looijen, Keisha Boye, Annastasia Kah, Suradnya Badal, Dorelia Schraven, Jahcysha Boschman, Christopher Hatton, Deshelle Haynes, Nienke Cogenbach, Jelainy Entingh

Begeleiding: Nina Haanappel en Irene Lips

JTSZO

Onderzoek                    – Annebeth Erdbrink, dr. Janna Michael, Micha Hamel, dr. Rens                                      Kortmann, prof. dr. Koen van Eijck

Stagairs game-ontwerp – Gayatri Kodikal, Aldo de Vos

Telefoon game              – Studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht: Ruben                        Hooijer, Misha van den Heuvel, Erik Wiersma, Wouter Kamies, Luuk Siewers en           Reinier Maartense. Begeleiding: Henk Fakkeldij en Wiebe Giebels

Luisterstoelen               – Jan Neggers en studenten van de MBO Theaterschool Rotterdam: Daantje Janmaat, Eileen Kissi, Jerrel van den Hoven, Nancy Koetsier, Siris Koch, Nina de Vet, Dwayne Collignon, Esmee Daenen, Bart Langerak, Lars Wassenaar, Elisabeth Azzaro, Hajar Yakhlef, Nika Ferwerda, Nica Kraus, Maud Weber.

Begeleiding: Esther Viersen en David van der Wees, Nadia van Vuuren-den Hartogh, Dirk Sonneveld

Achtergrond van het project 

Micha Hamel: ‘Luisteren is leuker, moeilijker en belangrijker dan je denkt.’

‘Mendelssohn’s muziek is prachtig, maar is zij ook relevant voor de huidige maatschappij? ? Dat is aan het publiek. Het is of afgelopen met het erfgoed uit de negentiende eeuw, of we ontdekken een manier waarop dat wel relevant is. Mendelssohn staat in Luistermutant 2020 voor de negentiende-eeuwse orkestmuziek. Het publiek bepaalt: we moeten Mendelssohn redden of ten grave dragen.’

Componist, dichter en onderzoeker Micha Hamel bedacht samen met regisseur Arlon Luijten Luistermutant 2021, een voorstelling die gebaseerd is op het negentiende-eeuwse belang van muziek, van luisteren. Hamel: ‘Een goede luistercultuur is belangrijk in de maatschappij, het echte leven. Goed naar elkaar luisteren zou het fundament onder een gezonde democratie moeten zijn. Luisteren is een vaardigheid die nodig is om hulpvaardig te kunnen zijn. Het perspectief van de ander toelaten gaat via het luisteren.’

‘In de negentiende eeuw was muziek niet alleen mooi, maar ook belangrijk’, zegt Hamel. ‘Ze was maatschappelijk van belang, en gold ter verheffing van de mens, het was de hoogste kunstvorm. Er werd veel gecomponeerd, de mensheid moest verheven worden, de burgerij moest een eigen kunstvorm krijgen: ziedaar de romantiek. Muziek was belangrijk voor je vorming als mens. Nu is muziek alleen nog maar mooi. We zitten in een hedonistisch tijdsgewricht waarin het gaat om ervaring en onze eigen emoties en sensaties. Als we nu naar een symfonie van Mendelssohn of Schumann luisteren vinden we hem vooral mooi, en denken we niet: van dit stuk worden wij betere mensen. En dat dacht men vroeger wel!’

Hamel en consorten zetten in op het leren luisteren. Niet door informatie te geven over een symfonie van Mendelssohn, die staat in het programmaboekje, maar door aan te geven hoe je zou kunnen luisteren en wat voor avontuur luisteren is. ‘Voor het leren luisteren gebruiken we ‘serious games’, daarmee kun je een breed publiek bereiken, het is een fantastische tool om mensen mee te trainen. Als je gamet moet je je engageren met het spel, en raak je automatisch op die manier direct verbonden met het onderwerp van de game. Als je zelf actief deelnemer bent van de voorstelling, gaat die op een andere manier voor je leven. Je mag onze voorstelling dan ook alleen maar bezoeken als je meedoet, niet als je denkt toeschouwer te kunnen zijn.’

‘De  Grote Zaal van het Muziekgebouw is ingericht als luistertuin. Er  klinkt muziek van Mendelssohn, en ook van de jonge Nederlandse componist Bram Kortekaas, gespeeld door de philharmonie zuidnederland. Een aantal acteurs daagt uit om na te denken over of klassieke muziek oude troep is of niet. We zijn overigens niet bezig met het verhippen van een klassiek concert, we willen echt ontdekken op welke  manier klassieke muziek relevant is voor de wereld van nu.’

‘Je moet de concertzaal zien als gym om je luisterspieren te trainen. De voorstelling is zo ingericht dat je ontdekt wat luisteren betekent voor jou. Luistermutant 2021 is geen dictaat, zo van: jij moet leren luisteren, maar je komt er vanzelf achter dat je het helemaal niet zo goed kunt als je dacht. Je ontdekt wat het is om te luisteren naar een mens, om te luisteren naar muziek, en of die twee bij elkaar horen. Een symfonie is uitermate geschikt voor deze luisteroefening, in de gelaagdheid ervan kun je ronddwalen, het is een architectonisch bouwwerk met thema’s, een melodie, stemmen die al dan niet tegen elkaar aan schuren – voortdurend is er iets waar je aandacht naartoe wordt gezogen. We hopen dat iemand met twee oren binnenkomt en met vijf stuks het pand verlaat.’